Bakı, 12 iyul, AZƏRTAC
Azərbaycan Mətbuat Şurasının Beynəlxalq İctimaiyyətə Müraciəti
Azərbaycan Mətbuat Şurası beynəlxalq ictimaiyyətə müraciət edərək Rusiya Federasiyasının media resurslarından, xüsusilə də “Sputnik” agentliyindən digər ölkələrin daxili işlərinə müdaxilə aləti kimi istifadə etməsini pisləyib. Müraciətdə bildirilir ki, son illər Rusiya xarici siyasətdə informasiya fəaliyyəti pərdəsi altında genişmiqyaslı kampaniyalar apararaq suveren dövlətlərdə ictimai rəyin formalaşdırılması və siyasi sabitliyin pozulmasına çalışır. Bu hərəkətlər yerli ictimai institutların işini pozur və hakimiyyətə etimadı azaldır. Bu praktika Rusiyanın “Sputnik” agentliyinin və onun əməkdaşlarının fəaliyyətində daha qabarıq şəkildə özünü büruzə verir.
“Sputnik Azərbaycan” Əməkdaşlarının Həbsi və Faktların Təhrifi
Müraciətdə Rusiya Jurnalistlər İttifaqının “Sputnik Azərbaycan” agentliyinin əməkdaşlarının həbsi ilə bağlı beynəlxalq təşkilatlara ünvanladığı məktuba cavab verilir. Bildirilir ki, məktubda faktlar kobud şəkildə təhrif edilərək beynəlxalq ictimai rəyi manipulyasiya etməyə cəhd göstərilir. Açıq məktubda qeyd olunanların əksinə olaraq, Sputnik Azərbaycanın rəhbəri İqor Kartavıxın və böyük redaktor Yevgeni Belousovun saxlanılmasının onların peşəkar jurnalist fəaliyyəti ilə heç bir əlaqəsi yoxdur. Xüsusi vurğulanır ki, həmin şəxslər Rusiya Federasiyasının Federal Təhlükəsizlik Xidməti (FTX) ilə əməkdaşlıq ediblər və jurnalistikadan kənar tapşırıqları yerinə yetirmək məqsədilə Azərbaycanda olublar. Onların saxlanılması mövcud qanunvericiliyə tam uyğun və hüquqi müstəvidə həyata keçirilmiş tədbirdir.
Xüsusi Xidmət Orqanları ilə Əlaqələr və Vitali Denisov Faktı
Vəziyyəti daha dolğun başa düşmək üçün “Sputnik Azərbaycan”a əvvəllər bir neçə il Rusiya xüsusi xidmət orqanlarının karyera zabiti, Baş Kəşfiyyat İdarəsi (QRU) ilə sıx bağlı olan Vitali Denisovun rəhbərlik etdiyi qeyd edilir. O, bundan əvvəl “Sputnik Cənubi Osetiya” və “Sputnik Moldova” agentliklərinə başçılıq edərək, Rusiya xüsusi xidmət orqanlarının maraqları naminə həmin regionların media resurslarından istifadə edərək Kremlin gündəliyinin təbliğinə yönəlmiş informasiya və təbliğat kampaniyalarına rəhbərlik edib. Təxribat fəaliyyətinə görə Denisov Azərbaycandan və Moldovadan qovulub. Bu fakt bir daha təsdiq edir ki, jurnalist fəaliyyəti adı altında cəmiyyəti məlumatlandırmaqdan uzaq olan vəzifələr yerinə yetirilir. Söhbət onları qəbul edən ölkələrin milli təhlükəsizliyinə təhdid yaradan əlaqələndirilmiş təsir və müdaxilə cəhdlərindən gedir.
“Sputnik”in Dezinformasiya Aləti Kimi Fəaliyyəti
“Sputnik” kimi psevdomedia strukturlarından alət kimi istifadə edən xüsusi xidmət orqanlarının bu cür iş üsulları suveren dövlətlərdə vəziyyətin sabitliyini pozmağa yönəlmiş daha geniş hibrid strategiyanın bir hissəsidir. Bu, Avropa Şurası, Avropa Parlamenti, “EUvsDisinfo” və EDMO kimi aparıcı təşkilatların beynəlxalq hesabatlarında öz təsdiqini tapır. Onlar “Sputnik”in sadəcə bir xəbər agentliyi deyil, digər ölkələrin daxili siyasi proseslərinə müdaxiləyə yönəlmiş Rusiya dezinformasiya kampaniyasının əsas aləti olduğunu qeyd edirlər. Bu baxımdan “Sputnik”in fəaliyyətinə beynəlxalq ictimaiyyətin reaksiyası tamamilə təbiidir: agentliyin fəaliyyəti 32 ölkədə, o cümlədən Avropa İttifaqının 27 dövlətinin hamısında, həmçinin Ukrayna, Böyük Britaniya, Kanada, İsveçrə və Avstraliyada rəsmi olaraq qadağan edilib və ya bloklanıb.
Rusiya Jurnalistlər İttifaqı: İkiyüzlülük və Çaşqınlıq
Müraciətdə qeyd edilir ki, Rusiya Jurnalistlər İttifaqının öz ölkəsi daxilində jurnalistlərin təqib edilməsi və söz azadlığının məhdudlaşdırılması problemləri ilə ciddi məşğul olmaq əvəzinə, əslində bu aktual məsələləri lazımi diqqətdən kənarda qoyması dərin çaşqınlıq doğurur. Müstəqil media nümayəndələrinin çoxsaylı həbsləri, onlara sistemli təzyiqlər ictimai-siyasi diskursun son həddidir. 1992-ci ildən bəri Rusiyada 50-dən çox jurnalistin öldürüldüyü barədə beynəlxalq jurnalist və insan haqları təşkilatlarının məlumatları da vəziyyətin nə qədər ciddi olduğunu təsdiqləyir. Eyni zamanda, bunun onların peşəkar fəaliyyəti ilə bağlı olduğuna dair əsaslı şübhələr var. Üstəlik, 2019-cu ildən 2024-cü ilə qədər ölkədə ən azı 26 jurnalistin saxlanılması və həbs olunması söz azadlığı və müstəqil jurnalistika sahəsində sistemli problemlərin davam etdiyini əyani şəkildə nümayiş etdirir.
Beynəlxalq insan haqları təşkilatlarının hesabatlarında mütəmadi olaraq Rusiyada müstəqil jurnalistikanın genişmiqyaslı azalması qeyd olunur və ekspertlər təxminən 60-70 faiz rəqəmlərə istinad edirlər. Oxşar nəticələrə mötəbər mənbələrin materiallarında da istinad edilir ki, bu da ölkədə söz azadlığının boğulması istiqamətində sistemli və köklü tendensiyanın olduğunu göstərir. Yuri Şçekoçixin, Anna Politkovskayanın, Pavel Şeremetin, Pavel Xlebnikovun və bir çox başqa tanınmış jurnalistlərin səs-küylü qətli ilə bağlı məsələlər hələ də siyasi motivlərə görə açılmamış qalır. Rusiyanın Ukraynaya qarşı hərbi kampaniyası başlayandan sonra media üzərində senzura xeyli güclənib, istənilən alternativ mövqe fəal şəkildə yatırılır, öz fikirlərini bildirməyə çalışan jurnalistlər təqib olunur və həbs edilir. Yuxarıda qeyd edilən faktlara baxmayaraq, Rusiya Jurnalistlər İttifaqı öz ölkəsində real risklərə məruz qalan müstəqil jurnalistlərin müdafiəsində eyni əzmkarlıq nümayiş etdirmək əvəzinə, casusluqda şübhəli bilinənləri dəstəkləməyə üstünlük verir.
Beynəlxalq Təşkilatlara Çağırış
Rusiya Federal Təhlükəsizlik Xidmətinin filialından başqa bir şey olmayan Sputnik Azərbaycan agentliyinin əməkdaşlarının saxlanılması ilə bağlı yaranmış vəziyyətdə beynəlxalq jurnalist və hüquq müdafiə təşkilatları, ilk növbədə, Rusiya Jurnalistlər İttifaqının təmsil etdiyi guya müstəqil jurnalist təşkilatlarının xüsusi xidmət orqanları ilə əlaqəsi, onların siyasi təsir və informasiya manipulyasiyası vasitəsinə çevrildiyi barədə düşünməlidir. Azərbaycan Mətbuat Şurası beynəlxalq jurnalist və insan haqları təşkilatlarını bu cür informasiya təxribatına adekvat reaksiya verməyə və mediadan siyasi məqsədlər üçün istifadəni qətiyyətlə pisləməyə çağırır.
