Serbiya Kremlə Yaxın Şəxslərə Avropaya “Arxa Qapı” Açır
Rusiya 2022-ci ildə Ukraynaya qarşı genişmiqyaslı işğala başladıqdan sonra Avropa İttifaqı rus vətəndaşlarına viza rejimini sərtləşdirdi. Lakin Kremlə yaxın oliqarxlar, hərbi sifarişlərdən varlanan şirkət rəhbərləri və xüsusi xidmət orqanlarına bağlı şəxslər “qapalı Avropa”nın qapılarını fərqli bir yolla açmağı bacardılar – <span style="text-decoration:underline;"><strong>Serbiya vətəndaşlığı</strong></span> ilə. Serbiyada aparılan jurnalist araşdırmalarına görə, 2022-2025-ci illər arasında ən azı 204 rusiyalının <span style="text-decoration:underline;"><strong>Serbiya vətəndaşlığı</strong></span> aldığı müəyyən edilib. Bu şəxslərin əksəriyyəti nə ölkədə yaşamış, nə də rəsmi prosedurları keçmiş kəslərdir. Hökumət bu <span style="text-decoration:underline;"><strong>Serbiya vətəndaşlığı</strong></span> verilməsini “milli maraqlar”la əsaslandırıb.
Azərbaycanlı İş Adamı Anar Əlizadənin Mübahisəli Serbiya Pasportu
Bu “xüsusi siyahı”da adı çəkilən şəxslərdən biri də azərbaycanlı iş adamı <span style="text-decoration:underline;"><strong>Anar Əlizadə</strong></span>dir. SOCAR-ın əvvəlki rəhbərliyinin (Rövnəq Abdullayev) yaxın tərəfdaşı kimi tanınan Əlizadə, 2024-cü ilin 28 noyabrında <span style="text-decoration:underline;"><strong>Serbiya vətəndaşlığı</strong></span> alıb. Müvafiq sənədi hazırkı Baş nazir Miloş Vuçeviç imzalayıb. Bu hadisə <span style="text-decoration:underline;"><strong>Anar Əlizadə</strong></span>nin Serbiya hökuməti ilə hansı əlaqələrə malik olduğu suallarını ortaya çıxarır. Fransanın “Liberation” qəzeti <span style="text-decoration:underline;"><strong>Anar Əlizadə</strong></span>ni xaricdə azərbaycanlı müxalifətçilərin qətlində iştirakda ittiham edib. Qəzet onun adının SOCAR-la bağlı maliyyə sxemlərində və siyasi təqiblərlə əlaqəli fəaliyyətlərdə hallandığını iddia edir.
Şengen Zonasının Yeni “Arxa Qapısı”: Kimlər Yararlanır?
Digər “xüsusi” <span style="text-decoration:underline;"><strong>Serbiya vətəndaşlığı</strong></span> sahibləri arasında Rusiyanın FSB kəşfiyyat xidmətinin sabiq əməkdaşları, hərbi sənaye maqnatları və neonasistlərlə əlaqəli şəxslər də mövcuddur. Onlardan biri – İvan Sibirev – Rusiya ordusunun işğal etdiyi Ukrayna şəhərlərində şirkəti vasitəsilə gəlir əldə edib. Dimitri Sergeyev isə FSB generalı Nikolay Patruşevin ailəsinə yaxınlığı ilə tanınır və Serbiya daxilində Rusiya müxalifətini izləməkdə günahlandırılır. Bu şəxslərə verilən <span style="text-decoration:underline;"><strong>Serbiya vətəndaşlığı</strong></span> viza tələblərini aşaraq onların Şengen zonasına sərbəst səyahət etməsini təmin edir.
Siyasi Razılaşmalar və Avtoritar Təcrübələrin İxracı
Korrupsiya araşdırmaçısı İlya Şumanov bu vətəndaşlıq paylamalarının siyasi razılaşmanın nəticəsi olduğunu bildirir: “Rusiya Serbiyaya avtoritar idarəetmə alətləri ötürür. Bu, sosial media üzərində nəzarətdən tutmuş bot fermalarına qədər hər şeyi əhatə edir.” Jurnalistlər Serbiya hökumətinə bu qərarlarla bağlı suallar ünvanlasalar da, rəsmi cavab ala bilməyiblər. Serbiya hökuməti, qərarın “Serbiyanın milli maraqlarını” təmin etmək adı altında verildiyini iddia edir. Lakin yerli və beynəlxalq hüquq müdafiəçiləri bu qərarın əslində siyasi və iqtisadi maraqlarla əlaqəli olduğunu vurğulayırlar. 2022-ci ildən bəri 200-dən çox rusiyalının, müxalifətçilərin təqibi ilə əlaqəli şəxslərin və müharibədən qazanan oliqarxların Serbiyanın xüsusi proseduru ilə <span style="text-decoration:underline;"><strong>Serbiya vətəndaşlığı</strong></span> alması, bu ölkənin Moskvanın təsir dairəsinə düşməsi və əlaqələrini gücləndirmək məqsədi daşıdığına dair güclü ittihamlara səbəb olur. “Arktida” təşkilatından olan Şumanov, Serbiya hökumətinin bu qərarları siyasətə təsir edən maliyyə dəstəyi və avtoritar praktikaların təkmilləşdirilməsi üçün bir addım olaraq gördüyünü qeyd edir. Beləliklə, <span style="text-decoration:underline;"><strong>Serbiya vətəndaşlığı</strong></span> indi sadəcə səyahət sənədi deyil, Kremlə açılan “arxa qapı” rolunu oynayır.
Anar Əlizadə: Yüksəlişi və Mübahisəli Bağlantıları
Azərbaycan ictimaiyyətinə uzun illər tanış olmayan, ancaq 2013-cü ildən sonra adı geniş şəkildə hallanmağa başlayan iş adamı <span style="text-decoration:underline;"><strong>Anar Əlizadə</strong></span>, 1978-ci ilin 21 sentyabrında Naxçıvan şəhərində anadan olub. O, 1996-2000-ci illərdə Naxçıvan Dövlət Universitetində iqtisadiyyat üzrə bakalavr təhsili alıb. Daha sonra Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Dövlət İdarəetmə Akademiyasında magistr təhsili alaraq iqtisadi idarəetmə ixtisasına yiyələnib.
<span style="text-decoration:underline;"><strong>Anar Əlizadə</strong></span>nin biznes fəaliyyəti 1990-cı illərin sonlarında Türkiyədən Naxçıvana məhsul gətirib satmaqla başlayıb. Ailə biznesi çərçivəsində sərnişin daşımaları və avtomobil idxalı da onun fəaliyyət sahələri arasında olub. 2000-ci illərin əvvəllərində o, Bakıya köçərək ticarətdən əldə etdiyi ilkin kapitalı daşınmaz əmlak bazarına yönəldib. O dövrdə daşınmaz əmlakda baş verən qiymət artımı Əlizadəyə böyük qazanc qazandırıb və bu, onun biznes karyerasında dönüş nöqtəsi olub.
2000-ci illərin ortalarında <span style="text-decoration:underline;"><strong>Anar Əlizadə</strong></span> Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri ilə iş əlaqələri qurub. Burada Azərbaycan investisiyalı ilk şirkətlərdən birini təsis edərək elektronika sahəsində fəaliyyət göstərib. Daha sonra isə “Grand MMC” adlı şirkətlə neft avadanlıqları ticarətinə və texniki xidmət sahəsinə daxil olub. Bu fəaliyyətlər onu SOCAR-ın – Azərbaycan Dövlət Neft Şirkətinin – tərəfdaşına çevirib.
<span style="text-decoration:underline;"><strong>Anar Əlizadə</strong></span> bir müddət sonra ARDNŞ ilə birgə SOCAR Trading SA şirkətini təsis edərək bu şirkətin 25 faizinə sahib olub. Eyni zamanda, altı il ərzində həmin şirkətin baş icraçı direktoru və direktorlar şurasının sədri vəzifələrini tutub. O, 2012-ci ildə bu şirkətdəki bütün payını SOCAR-a sataraq rəsmi şəkildə ayrılıb.
2007-ci ildə isə Sinqapurda təsis etdiyi Union Grand Energy adlı şirkətlər qrupunu qurub və bütün bizneslərini bu struktur altında birləşdirib. Şirkətin Azərbaycandakı nümayəndəliyi rəsmi qeydiyyata alınıb.
<span style="text-decoration:underline;"><strong>Anar Əlizadə</strong></span>nin adı ictimaiyyətə ilk dəfə 2013-cü ildə Global Witness təşkilatının hazırladığı “Anonim Azərbaycan” adlı hesabatla tanıdılıb. Həmin hesabatda onun fəaliyyəti və dövlət resurslarına çıxışı diqqət mərkəzində olub. Maraqlıdır ki, həmin vaxta qədər bəzi sənədlərdə onun adı “Anar Əliyev” kimi keçsə də, hesabatdan sonra “Əlizadə” soyadı ilə rəsmi və ictimai istifadəyə keçib. Bəzi hallarda isə ad “Alizadə” kimi transliterasiya olunur.
<span style="text-decoration:underline;"><strong>Anar Əlizadə</strong></span>nin bu yüksəlişindəki əsas dayaqlardan biri onun SOCAR-ın sabiq prezidenti Rövnəq Abdullayevin dayısı oğlu olmasıdır. İddialara görə, bu yaxınlıq SOCAR-ın daxili iqtisadi imkanlarından istifadə etməyə və strateji layihələrə daxil olmağa şərait yaradıb.
